شما نمی‌توانید با نگاه کردن به آب متوجه وجود یا عدم وجود سرب در آن شوید. در واقع، حتی اگر آب شفاف به نظر برسد و بو یا طعم غیرعادی نداشته باشد و هرگز مشکل جدی برای شما و خانواده‌تان ایجاد نکرده باشد، باز هم احتمال آلوده بودن آن به سرب وجود دارد. بنابراین اگر نگران وجود سرب در آب آشامیدنی خود هستید بهتر است نمونه‌ای از آن را به آزمایشگاه بدهید. در ضمن آزمایش خون وجود مقدار زیاد سرب در بدن را نشان می‌دهد.
آنچه در این مقاله می خوانید ...
علائم و نشانه‌های قرار گرفتن در معرض سرب
متأسفانه سرب یک مهاجم خاموش است. قرار گرفتن در معرض سرب، در کوتاه‌مدت هیچ نشانه یا علامت آشکاری ندارد که شما را آگاه کند. مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا علائم آلودگی با سرب خود را نشان دهد مگر اینکه فرد در معرض سطوح بسیار بالایی از آن قرار گرفته باشد. بنابراین، اگر نگران وجود سرب در آب آشامیدنی خود هستید، به جای حدس و گمان، یک نمونه از آن را به آزمایشگاه بدهید.
علائم مسمومیت مزمن با سرب
علائم ناشی از قرار گرفتن در معرض سرب ابتدا در کودکان خردسال (زیر 6 سال) ظاهر می‌شود چرا که استخوان‌ها و اندام‌های آنها در حال رشد هستند و سرب بیشتری جذب می‌کنند. در ادامه به چند مورد از علائم مسمومیت مزمن با سرب اشاره شده است:
- شکم درد
- بی اشتهائی
- کاهش وزن
- خستگی مفرط
- تحریک‌پذیری
- تشنج
- از دست دادن شنوایی
- ناتوانی در یادگیری
- اختلال رشد
علائم مسمومیت حاد با سرب
مسمومیت حاد با سرب به ندرت اتفاق می‌افتد. با این حال، در اینجا به چند مورد از علائم مسمومیت حاد با سرب اشاره می‌کنیم. کسالت، تحریک پذیری، کم توجهی، ضعف، از دست دادن حافظه، کم خونی و تشنج می‌توانند نتیجه مسمومیت حاد با سرب باشند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر مسمومیت با سرب هستند؟
خطر مسمومیت با سرب همه افراد را تهدید می‌کند، زیرا مقدار ایمن (safe level) برای سرب، چه در خون و چه در آب آشامیدنی صفر است. حتی جذب مقادیر بسیار کم سرب در بلندمدت باعث تجمع آن در بدن شده و در بلندمدت اثرات نامطلوبی بر سلامت فرد به جا می‌گذارد. با این اوصاف، بعضی گروه‌ها در برابر آلودگی سرب آسیب‌پذیرتر هستند. نوزادان متولد نشده و کودکان خردسال (زیر 6 سال) بیشتر از بقیه در معرض خطر هستند.
نکته مهم: مقدار ایمن (safe level) برای سرب، چه در خون و چه در آب آشامیدنی، صفر است.
چرا کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر مسمومیت با سرب هستند؟
کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر در معرض خطر مسمومیت با سرب هستند چرا که استخوان‌ها و اندام‌های آنها در حال رشد بوده و سرب بیشتری جذب می‌کنند. علاوه بر این، مغز و سیستم عصبی آنها نسبت به سرب حساس‌تر است. از اینرو کودکانی که در معرض سرب قرار می‌گیرند، اغلب با اختلال رشد، ناتوانی در یادگیری و مشکلات شنوایی و گفتاری دست و پنجه نرم می‌کنند. علاوه بر این، سرب می‌تواند از سد جفت عبور کرده و باعث کم وزنی در جنین تازه متولد شده و یا زایمان زودرس شود. در مسمومیت شدید حتی می‌تواند منجر به سقط جنین شود.
سرب چگونه وارد آب آشامیدنی می‌شود؟
امروزه به واسطه دخالت انسان در محیط زیست، سرب به وفور در خاک، آب و هوای اطراف ما وجود دارد. اما سرب چگونه وارد منابع آب آشامیدنی می‌شود؟ سرب از طریق لوله‌های انتقال آب سربی فرسوده و کارخانه‌های تولید محصولات حاوی سرب وارد آب آشامیدنی می‌شود.
- بخشی از آلودگی منابع آب به سرب نتیجه فعالیت کارخانه‌های تولید محصولات حاوی سرب است. وقتی صاحبان کارخانه‌ها غیرمسئولانه عمل می‌کنند و فاضلاب خود را به رودخانه‌ها و دریاچه‌ها می‌ریزند، سرب در نهایت به منابع آب آشامیدنی راه پیدا می‌کند.
- سرب همچنین ممکن است از طریق یک واکنش شیمیایی که در لوله های قدیمی حاوی نوروتوکسین اتفاق می‌افتد، وارد آب آشامیدنی شود. این فرآیند خوردگی نامیده می‌شود.
لزوم حذف سرب از آب آشامیدنی
افراد شاید نتوانند مانع از ورود سرب به منابع آب آشامیدنی شوند، اما قطعاً می‌توانند سرب را از آب آشامیدنی خود حذف کنند. فقط باید روش درست آن را بدانند. جوشاندن آب، سرب موجود در آن را از بین نمی‌برد بلکه غلظت سرب موجود در آب را افزایش هم می‌دهد. بهترین گزینه استفاده از دستگاه تصفیه آب اسمز معکوس است که بیش از 99% سرب موجود در آب آشامیدنی را حذف می‌کند.
روش‌های حذف سرب از آب آشامیدنی
خوشبختانه، سرب را می‌توان با استفاده از روش‌ها و فیلترهای مناسب، از آب آشامیدنی حذف کرد. فیلترهایی که قادر به حذف سرب از آب آشامیدنی هستند عبارتند از:
- فیلتر کربن بلوکی (CTO) با منافذ خیلی ریز (1 میکرون) می‌تواند بیش از 95% سرب را از آب حذف کند. فیلتر کربن دانه‌ای یا گرانولی (GAC / UDF) از کارایی لازم در حذف سرب برخوردار نیست.
- فیلتر ممبران (فرایند اسمز معکوس) می‌تواند تا 99% سرب را از آب حذف کند.
- فیلتر KDF به کمک فرآیندهای شیمایی اکسایش (oxidation) و احیا (reduction)، سرب موجود در آب را حذف می‌کند. همینطور کلر، جیوه، آهن و سولفید هیدروژن (H2S) را.
- فیلتر رزین تبادل یونی نیز سرب را حذف می‌کند. رزین تبادل یونی در سه نوع رزین آنیونی، رزین کاتیونی و میکس‌بد وجود دارد. سرب جذب رزین کاتیونی می‌شود چرا که یون سرب (Pb+2) دارای بار مثبت است.
